Δολοφονία Τελλίνι. Η Κατάληψη της Κέρκυρας απο τους Ιταλούς το 1923

Τον Αύγουστο του 1923 η Ελλάδα ζούσε στη σκιά της μικρασιατικής καταστροφής. Εγκατέλειπε οριστικά την μεγάλη ιδέα και προσπαθούσε να διαχειριστεί τη νέα πραγματικότητα.

Εικ. 1 Πρόσφυγες

1,5 εκατομύρια πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, κυρίως σε καταυλισμούς γύρω από τα μεγάλα αστικά κέντρα . Από το 1920 μέχρι το 1928 το άθροισμα των 5 μεγαλύτερων πόλεων αντιπροσώπευε από το 12,6% του συνολικού πληθυσμού το 21,3%. Στη Θσσαλονίκη εγκαταστάθηκαν 170000. Άλλες 300000 στην Αθήνα και τον Πειραιά. Να σημειώσουμε εδώ ότι η Αθήνα το 1918 είχε 250000 πληθυσμό. (Εικ. 1,2)

Γράφει ο Γ. Θεοτοκάς: "Η ζωή κυλούσε θεότρελλη μεσα σε ένα πανδαιμόνιο, που ποτέ δεν το είχε ξαναδεί η μικρή και κοκέτα επαρχιώτικη πρωτεύουσα των παλαιών Αθηναίων αστών", ενώ ο Αμερικανός πρόεδρος της επιτροπής αποκατάστασης προσφύγων: "Όλα αυτά άλλαξαν από τη μια μέρα στην άλλη. Τώρα οι δρόμοι ήταν γεμάτοι καινούργια πρόσωπα. Περίεργες ελληνικές διάλεκτοι πολιορκούσαν το αυτί. Εξωτικές λαικές φορεσιές από τα βάθη της Μικράς Ασίας αιχμαλώτιζαν το μάτι. Τα πεζοδρόμια ήταν πλημμυρισμένα από κόσμο. Οι άλλοτε ευρύχωρες λεωφόροι ασφυκτιούσαν από κάρα προσφύγων γυρολόγων, οι οποίοι προσπαθούσαν να βγάλουν το ψωμί τους πουλώντας κομπολόγια".

Εικ. 2 Πρόσφυγες

Στις 24 Ιουλίου είχε υπογραφεί η Συνθήκη της Λωζάνης που έδινε τέλος στον ελληνοτουρκικό πόμεμο. Η Ελλάδα έπρεπε όχι απλά να αποχωριστεί τη μεγάλη Ιδέα που την συντρόφευε για σχεδόν 100 χρόνια, αλλά και να δεχτεί το οριστικό χάσιμο εδαφών όπου ο ελληνισμός είχε παρουσία χιλιάδων ετών. Γράφει η εφημερίδα "Έθνος" στις 29 Αυγούστου του 1923: "...είδε την ελληνικωτάτην Ιονίαν να ξαναγίνεται, ύστερα από τόσους αιώνες σκλαβιάς και παραδαρμού ελληνική χώρα πάλιν, και είδε την Θράκη να σπάει γενναίως τις αλυσίδες της, και είδε την κυανόλευκη να κυματίζει, τρισένδοξη, στις ακτές του Ευξείνου, και στα γαλανά της Ιονίας ακρογιάλια..... Αφού τα είδε αυτά και τα χάρηκε και πίστεψε πως το όνειρο μεταβλήθηκε σε πραγματικότητα για πάντα, αισθάνθηκε η ελληνική ψυχή τα φτερά της να μικραίνουν......Αγριότερη αφύπνιση δεν μπορούσε να περιμένει η ελληνική ψυχή, σε δοκιμασία σπαρακτικότερη ήταν αδύνατο να υποβληθεί". Η εφημερίδα "Πατρίς" γράφει την επομένη της συνθήκης: "...εις το πανεπιστημιακόν μέγαρον της ελβετικής πόλεως, εκυριάρχει, ό,τι αφορά ημάς, ο πένθιμος χαρακτήρας μιας κηδείας. Κηδείας των μεγάλων ελληνικών ονείρων, εις τα οποία έμειναν απαρασαλεύτως πισταί αι μακραί γενεαί του Έθνους και τα οποία επέπρωτο να ίδωμεν ημείς επί των ημερών μας πραγματοποιούμενα και συντριβόμενα..."

Εικ.3 Αγγελίες για πληροφορίες σχετικά με την τύχη αγνοουμένων.

Παράλληλα με τον ερχομό των προσφύγων και τη θλίψη που προκαλούσε το ξερίζωμα των Ελλήνων της Μικράς  Ασίας υπήρχε το θέμα της ανταλλαγής πληθυσμών και το θέμα των δεκάδων χιλιάδων αγνοούμενων στρατιωτών ή πολιτών. (Εικ.3)

Εικ. 4 Πορεία φασιστών προς την Ρώμη

Ο τύπος στην Ελλάδα ασχολούταν και με την γαλλογερμανική διένεξη από την κατάληψη της περιοχής του Ρουρ. Μετά την αδυναμία της Γερμανίας να καταβάλει τις πολεμικές αποζημειώσεις, βελγικές και γαλλικές δυνάμεις κατέλαβαν την περιοχή του Ρουρ, την καρδιά δηλαδή της γερμανικής βιομηχανίας.
Στην γειτονική Ιταλία ο φασισμός του Μπενίτο Μουσολίνι είχε εδραιωθεί μετερχόμενος σκληρή βία. Η εξωτερική πολιτική της Ιταλίας δεν ήταν διόλου φιλειρηνική. Ήθελε να αυξήσει το χώρο επιρροής της με οποιοδήποτε μέσο, έβαλε κατά της κοινωνίας των Εθνών και διακήρυσσε το ρόλο της Ιταλίας ως εγγύηση του λατινορωμαικού πολιτισμού στη Μεσόγειο (Εικ. 4).

Από το 1913 γινόταν προσπάθεια οριοθέτησης των ελληνοαλβανικών συνόρων. Στον ελληνικό τύπο οι αναφορές είναι ασήμαντες. Η Ιταλία μεταξύ άλλων χωρών λάμβανε μέρος στη διαδικασία καθορισμού τους, καθώς η Αλβανία ήταν για την Ιταλία ένα μέρος μεγάλης στρατηγικής σημασίας. Στις 27 Αυγούστου του 1923 μια τριμερής επιτροπή αποτελούμενη από την ελληνική, την αλβανική και την ιταλική αντιπροσωπία θα συναντιόταν στα ελληνοαλβανικά σύνορα κοντά στην Κακαβιά. Επικεφαλής της ιταλικής αποστολής ήταν ο στρατηγός Τελλίνι.

Εικ. 5 Δολοφονία Τελλίνι

Από τα Ιωάννινα ξεκινά πρώτο το αλβανικό αυτοκίνητο, μετά το ιταλικό και θα ακολουθούσε το ελληνικό. Θεωρώντας ότι η χρήση του αυτοκινήτου από μόνη της παρέχει μια ασφάλεια η ιταλική αντιπροσωπία δεν συνοδεύεται από τη φρουρά μια διμοιρίας που είχε προσφέρει η ελληνική κυβέρνηση. Το αλβανικό αυτοκίνητο περνά ανενόχλητο ενώ το ελληνικό είχε καθηλωθεί από μηχανική βλάβη. Όταν περνά το ιταλικό, μετά το Δελβινάκι, ο δρόμος φράσσεται από κλαριά και ξύλα. Με το που σταματά, ομάδα αγνώστων επιτίθεται και δολοφονεί όλη την αντιπροσωπία. Η ληστεία αποκλείεται διότι δεν αφαιρέθηκε κανένα πολύτιμο αντικείμενο από τα θύματα.  (Εικ. 5)

Ο Ιταλός πρέσβης Μοντάνια εξέφρασε την δυσαρέσκειά του και ζήτησε την άμεση σύλληψη και τιμωρία των ενόχων. Τόνισε μεταξύ άλλων ότι το περιστατικό δεν μπορεί να διαταράξει τις ελληνοιταλικές σχέσεις. Η ελληνική κινητοποίηση ήταν άμεση. Ο υπουργός εξωτερικών Αλεξανδρής επισκέφτηκε το ιταλό πρέσβη, του ανακοίνωσε ότι θα διατεθούν ο αρχηγός της χωροφυλακής, δύο ανώτεροι αξιωματικοί της στρατιωτικής δικαιοσύνης και δύο ιατροδικαστές. Ήδη ο αρχηγός της ελληνικής αποστολής συνταγματάρχης Μπότσαρης είχε δώσει εντολή για καταδίωξη των δραστών.Η ελληνική πλευρά μέσω του πρωθυπουργού Γονατά εκφράζει την εκτίμηση ότι πρόκειται περί αλβανών ληστών. Τη νύχτα εκείνη ο πρωθυπουργός δήλωσε ότι υπάρχουν αξιώσεις από την ιταλική πλευρά, από τις οποίες κάποιες μπορούν να ικανοποιηθούν ενώ άλλες πρέπει να τροποποιηθούν. Εδώθη μάλιστα προθεσμία μέχρι την επόμενη μέρα για την ικανοποίηση αυτών των αξιώσεων.

Εικ. 6 Διώξεις Ελλήνων

Το αντίκτυπο της δολοφονίας στην Ιταλία ήταν μεγάλο. Σε όλα τα δημόσια κτίρια οι σημαίες κυματίζουν μεσίστιες, κάποια δημόσια θεάματα αναβάλονται και επιμνημόσυνες δεήσεις ψάλονται σε πολλές εκκλησίες. Συλλαμβάνονται δύο δημοσιογράφοι, ανθελληνικές διαδηλώσεις λαμβάνουν χώρα σε πολλές ιταλικές πόλεις, μελανοχίτωνες περιπολούν στους δρόμους, γίνονται κάποιες επιθέσεις σε Έλληνες ή ελληνικά ιδρύματα. Οι κυβερνήσεις της Ιταλίας, Γαλλίας και Αγγλίας διαμαρτύρονται και ζητούν την άμεση δραστηριοποίηση της ελληνικής πλευράς για την εύρεση και τιμωρία των ενόχων.  (Εικ. 5)

Εικ. 7 Ιταλικό τελεσίγραφο

Τελικά οι αξιώσεις της ιταλικής πλευράς είναι πολύ υψηλές. Ζητάει:

1ον Επίσημη συγγνώμη με την πλέον επίσημη μορφή.

2ον Τέλεση μνημοσύνου στον Μητροπολιτικό ναό όπου θα παρίστανται όλα τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου.

3ον 21 κανονιοβολισμούς από το σύνολο σχεδόν του ελληνικού στόλου όταν θα αφιχθεί στο λιμάνι του Φαλήρου ιταλικό πολεμικό πλοίο. Σε όλα τα ελληνικά πλοία να αναρτηθεί η ιταλική σημαία. 

4ον Στις ανακρίσεις, οι οποίες πρέπει να ολοκληρωθούν εντός 5 ημερών,  θα συμμετέχει κι ο ιταλός στρατιωτικός ακόλουθος της πρεσβείας Περόνι, στον οποίο οφείλουν να διατεθούν όσα μέσα θελήσει.

5ον Οι ένοχοι θα καταδικαστούν σε θάνατο.

6ον Εντός 5 ημερών πρέπει να πληρωθεί στην ιταλική κυβέρνηση ως ποινή το ποσό των 50 εκατομυρίων λιρεττών (100 εκατομύρια δραχμές)*.

7ον Στρατιωτικές τιμές θα αποδοθούν στις σωρούς των θυμάτων κατά την παραλαβή τους από ιταλικό πλοίο. (Εικ. 7)

*Με αδρούς υπολογισμούς με βάση τα ημερομίσθια της εποχής καθώς τιμές προιόντων, το ποσό είναι κοντά στα 120 εκατομύρια Ευρώ.

Η ελληνική πλευρά αποδέχεται τροποποιημένα μόνο 4 από τα αιτήματα:

1ον Να εκφράσει την λύπη της από τον φρούραρχο Αθηνών με την επίσκεψη του τελευταίου στην ιταλική πρεσβεία.

2ον Να τελέσει μνημόσυνο στο οποίο θα παραστούν κάποια μέλη της κυβέρνησης.

3ον Να αποδώσει τιμές στην ιταλική σημαία μέσω αποσπάσματος της φρουράς Αθηνών.

4ον Να αποδοθούν τιμές στις σωρούς των θυμάτων κατά την παραλαβή τους από ιταλικό πλοίο.

Εικ. 8 Σχόλιο εφημερίδας εποχής

Η Ιταλία απορρίπτει την ελληνική πρόταση κι εμμένει στις αρχικές της απαιτήσεις. Στην Ελλάδα αυτή η αντίδραση φαίνεται υπερβολική. Γράφει ο αρθρογράφος της εφημερίδας "Έθνος": "Ιταλός είχε δολοφονήσει την αυτοκράτειραν Ελισσάβετ, ιταλός είχε δολοφονήσει τον πρόεδρο της Γαλλικής δημοκρατίας Σαντί Καρνό. Εζητήθη τότε από την Ιταλίαν ο αυτοστραγγαλισμός της διά τα κακουργήματα ταύτα; Η δολοφονία του καλού βασιλέως Ουμβέρτου εν αυτώ τούτω τω ιταλικώ εδάφει μη επροκάλεσε θύελλας; Όταν προ δύο, αν καλώς ενθυμούμεθα,  ετών κατεσφάγη παρ΄ Αλβανών ολόκληρος ιταλική φρουρά, τι έκαμε η ιταλική κυβάρνησις; Εζήτησε την εξάλειψιν από προσώπου γης του Αλβανικού κρατιδίου ή ηρκέσθη ως γνωστών εις απλάς εξηγήσεις;" (Εικ. 8)

Εικ. 9 Βομβαρδισμός Κέρκυρας

Τίποτα δεν δείχνει  αυτά που θα ακολουθήσουν. Στις 31 Αυγούστου ιταλικός στόλος βομβαρδίζει την Κέρκυρα. Σκοτώνονται 20 άτομα (16 παιδιά) κυρίως πρόσφυγες που είχαν εγκατασταθεί εντός παλαιού φρουρίου και τραυματίζονται 30. (Εικ 9, 10, 11, 12) Αποβιβάζονται στο νησί ιταλικά στρατεύματα περίπου 5000 ανδρών, η ελληνική φρουρά μόλις 180 αντρών οπισθοχωρεί η τοπική διοίκηση  συλλαμβάνεται. Ζητείται επιπλέον το ποσό του ενός εκατομυρίου λιρεττών ημερησίως για έξοδα κατοχής. (Εικ. 13)

Εικ. 10 Πρόσφυγες μετά τον βομβαρδισμό

Εικ. 11 Ζημιές μετά τον βομβαρδισμό

Εικ. 12 Άποψη του φρουρίου της Κέρκυρας

Ο ιταλός πρέσβης εξηγεί ότι η κατάληψη έγινε επειδή η Ελλάδα απέρριψε τα ιταλικά αιτήματα και δεν πρέπει να θεωρηθεί πολεμική ενέργεια. Ο Μουσολίνι δήλωνε: «Εάν η Ελλάς αρνηθεί να εκπληρώσει τα αιτήματά μας, θα παραμείνω εις την Κέρκυραν επ΄άπειρον. Δεν θα καταλάβω έτερα εδάφη. Εάν όμως οι Έλληνες θίξουν τους Ιταλούς υπηκόους ή τας περιουσίας των, θα αρχίσω στρατιωτικήν δράσιν».

Εικ. 13 Αγγλικός τύπος

Μολονότι η διεθνής κοινότητα στήριζε την ιταλική στάση, όταν η Ιταλία προέβη στην κατάληψη της Κέρκυρας, άρχισε να αντιδρά. Σύσσωμος ο  αγγλικός τύπος κυρίως παίρνει το μέρος της Ελλάδας (Εικ. 13). Οι Times γράφουν: "Η στο επίσημο ιταλικό ανακοινωθέν περιεχόμενη κατηγορία καθ΄ην η ηθική και υλική ευθύνη του εγκλήματος επιπίπτει επί της ελληνικής κυβερνήσεως επί ουδεμίας βασίζεται αποδείξεως. Τουναντίον υπάρχουν αποδείξεις ότι οι δράστες δεν είναι Έλληνες. Αν η ιταλική κυβέρνηση έχει αποδείξεις, οφείλει να προσαγάγει ταύτας ενώπιον ολόκληρου του πολιτισμένου κόσμου".

Η αντιδράσεις στην Ελλάδα είναι επίσης μεγάλες. Η ελληνική κυβέρνηση ανέμενε την διεθνή στάση πριν επέμβει,  απαγόρευσε τις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας κι έλαβε μέτρα φύλαξης για την πρεσβεία της Ιταλίας.

Εικ 14 Μέτρα ελληνικής κυβέρνησης

Καταφεύγει στην κοινωνία των εθνών δηλώνοντας προκαταβολικά την αποδοχή οποιασδήποτε απόφασης.

Εικ. 15 Ιταλικές δικαιολογίες για το συμβάν

Στον αντίστοιχο ιταλικό τύπο η θέση της διεθνούς κοινότητας υπέρ της Ελλάδας  γίνεται δεκτή με μεγάλη δυσαρέσκεια. Η Ιταλία προσπαθούσε να δικαιολογήσει την πράξη της επικαλούμενη τα διεθνή έθιμα. Και μάλιστα απειλούσε με την κατάληψη κι άλλων νησιών ή κατάσχεση πλοίων. Υψηλό στέλεχος της κυβέρνησης Μουσολίνι έλεγε: "Κατά το 1902, επί παραδείγματι, η Αγγλία, η Γερμανία και η Ιταλία εβομβάρδισαν το Σαν Κάρλο της Βενεζουέλας και συνέλαβον πλοία αυτής όπως την εξαναγκάσουν να πληρώσει τα χρέη της. Η Γαλλία κατά το 1916 εβομάρδισε το Ζάππειον λόγω του φόνου Γάλλων τινών ναυτών. Προ ολίγων ετών η Αμερική αποβίβασε στρατεύματα και εβομβάρδισε την Βέρα Κρουζ όπως πιέσει την μεξικανικήν κυβέρνησιν. Αι κατασταλτικαί μέθοδοι τας οποίας θα χρησιμοποιήση η Ιταλία κατά της Ελλάδος θα συνίστανται εις την κατάληψη λιμένων τινών, νήσων και παραλίων. Επίσης θα κατάσχωμεν πλοία τινά ως και τις εισπράξεις τελεωνείων και λιμένων μέχρι ου συγκεντρωθεί το ζητηθέν ποσό". Αναφορικά με τον βομβαρδισμό ισχυριζόταν ότι ξεκίνησε λόγω του ότι παρά τις προειδοποιήσεις των Ιταλών δεν υψώθηκε λευκή σημαία (Εικ. 15). Επιπλέον είχε ζητηθεί η παράδοση του νησιού από τον Νομάρχη Ευριπαίο κάτι που δεν έγινε δεκτό. Ο ιταλικός τύπος δε, έβρισκε αδικαιολόγητη τη μεσολάβηση της κοινωνίας των εθνών. «Η κοινωνία των εθνών προστατεύει τους εγκληματίες» έγραφε η ιταλική epoca.

Ο Μουσολίνι επέμενε ότι η κατοχή της Κέρκυρας θα συνεχιστεί μέχρι να ικανοποιηθούν όλα τα αιτήματα της ιταλικής πλευράς και υπογράμιζε ότι η στάση της Ιταλίας είναι φιλειρηνική. Η Ιταλία ισχυριζόταν ότι το συγκεκριμένο ζήτημα δεν αφορούσε την κοινωνία των εθνών καθώς αποτελούσε ζήτημα τιμής και απέρριπτε την συμμετοχή τους. Ταυτόχρονα μάλιστα καταλαμβάνονται οι Παξοί και οι Αντίπαξοι.

Ο αντιπρόσωπος της ελληνικής πλευράς κατέθεσε τις ελληνικές προτάσεις στην κοινωνία των εθνών:
1ον Διορισμός διεθνούς επιτροπής για την διενέργεια ανακρίσεων τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Αλβανία για την ανακάλυψη των ενόχων.
2ον Τη σύσταση τριμερούς επιτροπής ανωτέρων δικαστικών αποτελουμένης από έναν Έλληνα, έναν Ιταλό και έναν ουδέτερο η οποία θα απεφαίνετο επί του ποσού που θα ήταν δίκαιο να καταβληθούν στις οικογένειες των θυμάτων κι όχι στην ιταλική κυβέρνηση.
3ον Κατάθεση στην κοινωνία των εθνών 50 εκατομυρίων λιρεττών το ποσό των ιταλικών απαιτήσεων) ως εγγύηση.

Εικ. 16 Επικύρηξη ληστών

Παράλληλα η ελληνική πλευρά όρισε αμοιβή ενός εκατομυρίου δραχμών και αμνηστία για όποιον παραδώσει τους δράστες στις αρχές και μισό εκατομύριο για όποιον δώσει αποδείξεις για την ενοχή και πληροφορίες για τη σύλληψή τους. Ας σημειωθεί ότι η αμοιβή αυτή είναι εκατονταπλάσια από αντίστοιχες άλλων ληστών (Εικ 16). 

Εικ. 17 Μαρτυρίες βοσκών

Παράλληλα γίνεται και η σύλληψη τριών βοσκών που εμφανίζονταν να ξέρουν κάποια πράγματα για το περιστατικό. Οι μαρτυρίες τους παραπέμπουν στο ότι οι δολοφόνοι είναι Αλβανοί. (Εικ. 17)

Εικ. 18 Ελληνική αντιπροσωπεία

Η συνδιάσκεψη τελικά πρότεινε μια λύση πολύ κοντά στις ελληνικές προτάσεις. Η εγγύηση των 50 εκατομυρίων λιρεττών θα κατατίθετο στην τράπεζα της Ελβετίας και η συνδιάσκεψη θα αποφάσιζε για το τελικό ποσό της αποζημείωσης. Μια διεθνής επιτροπή θα διεξήγαγε έρευνα προκειμένου να διαλευκανθεί η υπόθεση. Τόσο η Ελλάδα όσο και η Ιταλία αποδέχτηκαν αυτή τη λύση. Ωστόσο ο Μουσολίνι δήλωνε ότι δεν θα εκκένωνε την Κέρκυρα μέχρι να ικανοποιηθεί το σύνολο των όρων που είχαν τεθεί. (Εικ. 18). 

Εικ. 19 Μεταφορά των νεκρών

Στις 11 Σεπτεμβρίου κυκλοφόρησε μια πληροφορία ότι η ιταλική πλευρά θα έπρεπε να εκκενώσει τα νησιά μέχρι την 27^η Σεπτεμβρίου αλλιώς το πόρισμα θα απάλασσε την ελληνική πλευρά από κάθε ευθύνη.Στις 17 Σεπτεμβρίου άρχισαν να φτάνουν τα μέλη της ανακριτικής επιτροπής και να ξεκινούν το έργο τους. Παράλληλα ικανοποιούνταν άλλες ιταλικές απαιτήσεις που είχαν γίνει δεκτές από την συνδιάσκεψη. Η μεταφορά των νεκρών έγινε στις 22 Σεπτεμβρίου παράλληλα με την απόδοση των συμφωνηθέντων τιμών από την ελληνική πλευρά (Εικ 19).

.

Εικ. 20 Φήμες για το ποσό της αποζημείωσης

Το κλίμα φαινόταν καλό για την ελληνική πλευρά. Ο Τελλίνι επί δυο χρόνια σαν διοικητής της ιταλικής κατοχής στην Αλβανία φερόταν ως ένοχος για το σχεδιασμό πολλών  δολοφονιών Αλβανών κυρίως προκρίτων. Υπήρχε  λοιπόν η εκτίμηση  ότι το κίνητρο της δολοφονίας ήταν η αντεκδίκηση. Στον ελληνικό  τύπο γραφόταν ότι πλην του Ιταλού, τα άλλα μέλη της επιτροπής είχαν σχηματίσει ευνοική για την Ελλάδα εικόνα. Επιπλέον αναγνωριζόταν στην ελληνική πλευρά το ότι είχε ενεργήσει με τον δέοντα τρόπο. Ο τύπος της εποχής έγραφε ότι μάλλον θα δοθούν 12-14 εκατομύρια λιρέττες στα μέλη των οικογενειών των θυμάτων κι επιπλέον αν η αντίδραση της Ιταλίας κριθεί ως υπερβολική η συνδιάσκεψη θα δώσει στην Ελλάδα το δικαίωμα  να ζητήσει κι αυτή αποζημειώσεις για τους ιταλικούς βομβαρδισμούς (Εικ. 20).

Υπήρχαν επιπλέον κάποιες χλιαρές έστω αντιδράσεις και στην ιταλική πλευρά. Έλεγαν ότι η αντίδραση της Ιταλίας ήταν εξαρχής λάθος διότι τα στρατιωτικά έξοδα θα υπερέβαιναν το ποσό των 100 εκατομυρίων λιρεττών. Όσον αφορά το ενδεχόμενο η Ελλάδα να κάλυπτε μέρος των στρατιωτικών εξόδων, κάτι που ήταν στα αιτήματα της Ιταλίας, η κοινωνία των εθνών δεν το συζητούσε.

Στις 25 Σεπτεμβρίου ένα ακόμα συμβάν ενισχύει τις ελληνικές θέσεις. Παραδίδεται στις ελληνικές αρχές ένας επικυρηγμένος ληστής ονόματι Μέμος (Βάσος Κωνσταντίνου). Ισχυριζόταν ότι τον είχε καλέσει ο διοικητής την αστυνομίας Αργυροκάστρου στις αρχές Αυγούστου και του είχε ζητήσει να διαπράξει στο ελληνικό έδαφος μια δολοφονία σε συνεργασία με έναν αλβανό ληστή που επίσης κατονόμασε.  Ζητούσε την προστασία της ζωής του, αμνηστία και δεχόταν να εξεταστεί κατ΄αντιπαράσταση με τον αλβανό διοικητή. Μαζί με τον Μέμο είχε έρθει κι ένας αλβανός χωροφύλακας που επιβεβαίωνε τα λεγόμενα του Μέμου (Εικ. 21)

Εικ. 21 Παράδοση Μέμου

Από την ιταλική πλευρά αντίθετα διατυπώνονταν υπόννοιες για τον συνταγματάρχη Μπότσαρη. Έλεγαν ότι είχε απειλήσει τον Τελλίνι. Το ότι ο Μπότσαρης ήταν ο πρώτος που βρέθηκε στο σημείο των δολοφονιών, έλεγαν, ήταν επίσης πολύ ύποπτο.

Εικ. 22 Ιταλική απειλή

Ωστόσο την επόμενη μέρα τα πάντα ανατρέπονται. Στις 17:30 ο ιταλός κατοχικός διοικητής της Κέρκυρας Σιμονίτι ανακοινώνει ότι έχει εντολές να αναβάλλει την εκκένωση την νήσου κάτι που αλλάζει σε μόλις διόμισι ώρες. Διπλωματικοί κύκλοι ανέφεραν ότι ο Μουσολίνι απειλούσε ότι δεν θα εκκενώσει την Κέρκυρα (Εικ 22). 

Εικ. 23 Αποχώρηση Ιταλών

Αργότερα την ίδια μέρα η συνδιάσκεψη επιδικάζει στην Ιταλία το σύνολο του ποσού των 50 εκατομυρίων λιρεττών. Από την Κέρκυρα τους Παξούς και τους Αντίπαξους αναχωρούν τα ιταλικά στρατεύματα (Εικ. 23, 24). Σχεδόν όλα τα αιτήματα της ιταλικής πλευράς είχαν γίνει δεκτά και η στάση της είχε δικαιολογηθεί. Ο Μουσολίνι τήρησε αδιάλλακτη στάση μέχρι τέλους και δικαιώθηκε (Εικ. 25)

Εικ. 24 Αποχώρηση Ιταλών

Εικ 25 Πιέσεις Μουσολίνι

Το αντίκτυπο στην Ελλάδα ήταν τεράστιο. Γράφει η εφημερίδα «Πατρίς» : Η Ελλάς ηδικήθη σκληρώς διά των πρώτων αποφάσεων της πρεσβευτικής διασκέψεως, αίτινες δεν αφίσταντο αισθητώς εις την ουσίαν από περιεχόμενον του ιταλικού τελεσιγράφου. Ηδικήθη σκληρότατα και κατά τρόπον χονδροειδή διά της τελευταίας αποφάσεως της ιδίας πρεσβευτικής περί των 50 εκατομυρίων λιρεττών. Ένα έγκλημα διεπράχθη επί ελληνικού εδάφους, εγγύτατα της αλβανικής  μεθορίου. Ευθύνεται διά τούτον η ελληνική κυβέρνησις; Όχι. Το ανεγνώρισεν ανεπιφυλάκτως η τιμία κοινή γνώμη πανταχού της Ευρώπης. Το διεπίστωσεν η διεθνής ανακριτική επιτροπή. Το παρεδέχθη και αυτή η πρεσβευτική συνδιάσκεψις. Και όμως... Η Ευρώπη ηνέχθη αδιαμαρτυρητεί μίαν αιματηράν πειρατικήν επιδρομήν εις την Κέρκυραν, ενεργηθείσαν προς κολασμόν του εγκλήματος, ως να είχον δολοφονήσει τον στρατηγόν Τελλίνι τα ατυχή προσφυγόπαιδα, άτινα εθερίστησαν από τα σράπνελ...»

Ωστόσο υπήρχε και η αντίθετη άποψη. Γράφει η εφημερίδα «Εστία»: «...Πως επετεύχθη το αποτέλεσμα αυτό; Ακούομεν από ανθρώπους, μη έχοντας σαφή γνώσιν των πραγμάτων, να διατυπώνονται παράπονα εναντίον των μεγάλων δυνάμεων και ιδίως της Αγγλίας, εναντίον της κοινωνίαςτων εθνών, εναντίον της Ευρώπης ολοκλήρου..... Διότι η Ιταλία του Μουσολίνι δεν επρόκειτο να περιορισθή μόνον εις την κατάληψιν της Κέρκυρας. Την επομένην ακριβώς της καταλήψεως αυτής η ιταλική κυβέρνηση εδήλωσε ότι προτίθεται να προβήεις καταλήψεις και άλλων ελληνικών νήσων, λιμένων και παραλίων, ειςτην κατάσχεσιν ελληνικών τελωνείων και εις σειράν άλλων μέτρων. Διατί εσταμάτησε και περιωρίσθη εις την κατάληψιν της Κέρκυρας; Διότι η Αγγλία ωρθώθη σαφώς αντιμέτωπος των ιταλικών προθέσεων....Αργότερα η Ιταλία διεκήρυξε καθαρώς την πρόθεσίν της όπως παραμείνη εις την Κέρκυραν μέχρι της συλλήψεως και τιμωρίας των ενόχων της Κακαβιάς.....Διατί απεδέχθη ναεκκενώση εντός του μηνός την νήσον; Διότι ηξήσκησεν επί των αποφάσεών της σοβαρωτάτην επιρροήν η απειλή της ενεργού, αυτήν την φοράν, επεμβάσεως της Κοινωνίας των Εθνών...»

Εικ. 26 Προσφορά Μουσολίνι

Ο Μουσολίνι μετά την δικαίωσή του υποσχέθηκε 10 εκατομύρια λιρέττες για την ανακούφιση των προσφύγων. Τελικά η δωρεά κατέβηκε στα δύο εκατομύρια. Οι πρόσφυγες δεν δέχτηκαν τα χρήματα (Εικ 26).

Η Ελλάδα δέχτηκε μια ξεκάθαρη επίθεση από τη φασιστική Ιταλία. Αντέδρασε φοβισμένα μπροστά στην ιταλική στρατιωτική υπεροχή. Αντίδραση ίσως λογική, μια και η μικρασιατική καταστροφή ήταν πολύ πρόσφατη. Η μεταπολεμική Ευρώπη έχοντας κι αυτή νωπή την ανάμνηση του 1ου παγκοσμίου πολέμου πήρε ξεκάθαρες υπέρ της Ελλάδας θέσεις, αλλά στο τέλος αποφάσισε με βάση την τήρηση πολιτικών ισορροπιών και όχι του δικαίου.
17 χρόνια μετά η Ελλάδα δέχτηκε κι άλλη επίθεση από την Ιταλία με τον τορπιλισμό της Έλλης. Μολονότι ήταν μάλλον γνωστή η ιταλική ενοχή για το συμβάν η ελληνική πλευρά πάλι αντέδρασε φοβικά, όσο φοβικά αντιδρούσε και η Ευρώπη απέναντι στην άνοδο της ναζιστικής Γερμανίας.
Τελικά η Ελλάδα, όταν πλέον αναγκάστηκε να αμυνθεί και να αντιμετωπίσει τους φόβους της, έγραψε μια από τις σπουδαιότερες σελίδες της ιστορίας της.