Η εξέγερση των φοιτητών του 1896

Από τη σύσταση του ελληνικού κράτους μετά την επανάσταση η επιθυμία τόσο για την ανάπτυξη του ίδιου του κράτους, όσο και η αποκατάσταση των Ελλήνων που ζούσαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία είχαν δημιουργήσει ένα κλίμα συχνά πολωμένο. Στο τέλος το αιώνα τα επαναστατικά αποσχιστικά κινήματα τόσο στη Μακεδονία όσο και στην Κρήτη είχαν κορυφωθεί. Στο εσωτερικό η δράση της Εθνικής εταιρείας, μιας μυστικής οργάνωσης, επιζητούσε τη στρατιωτική λύση στο θέμα των αλλύτρωτων Ελλήνων. Η δύναμη αυτής της εταιρείας είχε λάβει τεράστιες διαστάσεις στη φαντασία των Ελλήνων, που ούτως ή άλλως είχαν συνηθίσει σε δράσεις τέτοιων μυστικών οργανώσεων. Η δράση ελληνικών επαναστατικών ομάδων στη Μακεδονία, αλλά και οι προστριβές Ελλήνων και Τούρκων στην Κρήτη εξίταραν τη διάθεση των Ελλήνων για πόλεμο. Από την άλλη πλευρά τα προβλήματα στον ελληνικό στρατό ήταν τεράστια και δύσκολα η Ελλάδα θα μπορούσε να αντιπαρατεθεί στην Τουρκία σε μια πολεμική αναμέτρηση. Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 φαινόταν αναπόφευκτος. 

Κι όμως, λίγους μήνες πριν το ξέσπασμά του, η ελληνική κοινωνία αν και τον πόλεμο μπορούσε να προβλέψει, αλλά και την στρατιωτική καχεξία του κράτους γνώριζε, συγκλονίστηκε από ένα φοιτητικό κίνημα που ξεκίνησε από μια αφορμή ήσσονος σημασίας και.που τελικά άφησε πίσω του ένα νεκρό, δεκάδες τραυματίες και μια  χώρα αποπροσανατολισμένη από τα μείζονα εθνικά προβλήματα. 

Εικ.1  Εφημερίδα Αθήνα 28/4/1836

Το πανεπιστήμιο Αθηνών ιδρύθηκε στις 14 Απριλίου του 1837 με 4 σχολές: Τη Θεολογική, την Ιατρική, τη Φιλοσοφική (περιείχε ως τμήμα τη Φυσικομαθηματική) και τη Νομική. Στεγάστηκε αρχικά στην οικία του αρχιτέκτονα Σ. Κλεάνθη και άρχισε τη λειτουργία του στις 3 Μαΐου του ίδιου έτους.  Ταυτόχρονα όμως εμφανίστηκαν και τα πρώτα παράπονα (Εικ.1).
 Από το 1841 το πανεπιστήμιο μεταφέρεται στο κτίριο της οδού Πανεπιστημίου που σχεδιάστηκε από το δανό αρχιτέκτονα Κ. Χάνσεν. 

Εικ.2 Πανεπιστήμιο Αθηνών

Το φοιτητικό κίνημα ήταν πολύ δραστήριο σε όλη την Ευρώπη (Εικ.3-4). Η καθηγητική αυθεντία συγκρουόταν με τον φοιτητικό δυναμισμό. Επιπλέον η φοιτητική νεολαία παρείχε το γόνιμο εκείνο έδαφος στο οποίο θα μπορούσαν να βλαστήσουν διάφορα κοινωνικά και πολιτικά κινήματα. Και ο ελληνικός φοιτητόκοσμος αποτελούσε ένα ζωντανό τμήμα της κοινωνίας, τόσο ζωντανό ώστε το Δεκέμβριο του 1896 να ξεκινήσει μια πρωτοφανής ενδοπανεπιστημιακή ανταρσία που μονοπώλησε το ενδιαφέρον για περισσότερο από ένα μήνα.

Εικ.4  Εφημερίδα Πρωία 24/12/1896

 

Εικ.3  Εφημερίδα Άστυ 24/12/1896

Εικ.5  Εφημερίδα Καιροί 24/12/1896

Εκείνο το Δεκέμβριο η κατάσταση ήταν αρκετά τεταμένη στην Ελλάδα. Εκτός από τα  επαναστατικά κινήματα στη Μακεδονία και στην Κρήτη, σε πολλά σημεία της χώρας είχαν συμβεί καταστροφικές πλημμύρες, οι αστυφύλακες έχαναν τα 2/7 του μισθού τους και διαδήλωναν, οι εμποροϋπάλληλοι απεργούσαν, οι δάσκαλοι ήταν απλήρωτοι για δύο μήνες (Εικ.5). Τα θέματα των εξοπλισμών, η δράση των Νεότουρκων στην Οθωμανική αυτοκρατορία και άλλα θέματα γέμιζαν τις στήλες των εφημερίδων. Οι μέρες των Χριστουγέννων έδωσαν έναν εορταστικό ρυθμό, αλλά αμέσως μετά τις γιορτές οι εξελίξεις άρχισαν να καταλαμβάνουν ολοένα και μεγαλύτερο χώρο στην ενημέρωση των Ελλήνων. 

 Η Ελλάδα τις παραμονές του 2ου παγκοσμίου πολέμου

Το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 30' είναι η τελική ευθεία για την έναρξη του β΄ παγκοσμίου πολέμου. Η άνοδος του φασισμού κυρίως στην Ευρώπη είναι έκδηλος. Ο Μουσολίνι στην Ιταλία, ο Χίτλερ στη Γερμανία, αλλά και άλλες μικρότερες ή λιγότερο ακραίες κινήσεις αναπτύσσονται, όπως για παράδειγμα η ρουμανική λεγεώνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, ένα αντισημιτικό φασιστικό βίαιο κόμμα του Κορνέλιου Κοντρεάνου, το κίνημα του ρεξισμού στο Βέλγιο, οι ναζιστές στην Αυστρία που φτάνουν να δολοφονήσουν τον Καγκελάριο.  

Το φασιστικό κίνημα στην Ιταλία είχε εδραιωθεί πολύ καλά. Τα φάσιο, οι πολιτικές οργανώσεις του φασιστικού κόμματος, από 108 τον Ιούλιο του 1920 φτάνουν τις 2200 με 350000 ενεργά μέλη το Νοέμβριο του 1921, όταν και συγκροτείται σε εθνικοφασιστικό κόμμα.

Benito Mussolini

Η φασιστική ιδεολογία απέρριπτε εξαρχής την ειρήνη. Ήδη από το 1919 ο Μουσολίνι έγραφε στο μανιφέστο του ότι  "ο φασισμός.... αποκρούει τον φιλειρηνισμόν όστις υποκρύπτει παραίτησιν από τον αγώνα και δειλίαν προ της θυσίας... Μόνο ο πόλεμος φέρει εις τον ύψιστον βαθμόν εντάσεως όλας τάς ανθρωπίνας ενεργείας και φέρει σφραγίδα ευγενείας επί των λαών οι οποίοι έχουν την αρετή να τον αντιμετωπίσουν." Αλλά και στην πραγματικότητα στα πολιτικά επεισόδια μεταξύ 1920-22 έχασαν τη ζωή τους 2500 άτομα και δεκάδες γραφεία εφημερίδων ή πολιτικών συλλόγων  καταστράφηκαν, ενώ το 1920 μια ομάδα φασιστών εισέβαλε στην Τεργέστη των πολλών εθνοτήτων, εκφόβιζε τους Σλοβένους, ζητούσε να αποκτηθούν ιταλικές αποικίες και να δημιουργηθεί μεγάλος στρατός. Ο Μουσολίνι ανέβαινε στην εξουσία τον Οκτώβριο του 1922. 

Ιωάννης Βατάτζης - Η ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας


Στα τέλη του 12ου αιώνα η Βυζαντινή αυτοκρατορία παρήκμαζε συνεχώς. Είχε την ατυχία να διοικείται από μια σειρά ακατάλληλων  αυτοκρατόρων. Τον Αλέξιο Β' (1180-83) που ανέβηκε στο θρόνο στα 11 του χρόνια διαδέχτηκε ο φιλόδοξος Ανδρόνικος Α' Κομνηνός (1083-85), ο οποίος αφού κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη και σφάγιασε όλους τους Λατίνους της πόλης, ακόμα και γέρους, παιδιά και άρρωστους στα νοσοκομεία, δηλητηρίασε την Μητέρα του Αλέξιου, στραγγάλισε τον ίδιο και παντρεύτηκε την 12χρονη σύζυγό του Αγνή της Γαλλίας. Ο Ανδρόνικος συμπεριφερόταν με ιδιαίτερη βία κι έτσι, όταν η Θεσσαλονίκη έπεσε στα χέρια των Νορμανδών της Σικελίας υπό την ηγεσία του Ισαάκιου Β΄ Άγγελου, άρχισε η επανάσταση από την οποία ο Ανδρόνικος βρήκε φρικτό τέλος. Του έκοψαν το δεξί χέρι, του έβγαλαν το ένα μάτι και μετά από μερικές μέρες χωρίς τροφή και νερό τον παρέδωσαν στο πλήθος: "... τον ξυλοκόπησαν, τον λιθοβόλησαν, τον τρύπησαν με καρφιά, τον περιέλουσαν με ακαθαρσίες. Μια γυναίκα του δρόμου άδειασε πάνω στο κεφάλι του έναν κουβά με βραστό νερό..."

Αλέξιος Ε' Μούρτζουφλος

Ο Ισαάκιος (1185-95) δεν σκότωσε μόνο τον Ανδρόνικο αλλά και τους δύο γιους του. Η διαφθορά είχε γιγαντωθεί η αριστοκρατία γινόταν όλο και πιο καταπιεστική και ο ίδιος "πουλούσε τα κυβερνητικά αξιώματα σαν τα λαχανικά στην αγορά." Ο ίδιος τελικά μετά από 10 χρόνια στο θρόνο τυφλώθηκε από τον αδερφό του Αλέξιο Γ΄ Άγγελο (1195-1203) που έγινε αυτοκράτορας ως το 1203 όταν αναγκάστηκε σε φυγή από τα στρατεύματα των σταυροφόρων. Στη θέση του αυτοκράτορα αποκαταστάθηκε ο τυφλός Ισαάκιος μαζί με το 21χρονο γιο του Αλέξιο Γ' Άγγελο. 

Η κατάσταση είχε γίνει απελπιστική και ο Αλέξιος Ε΄ Μούρτζουφλος έκανε την απέλπιδα προσπάθεια σωτηρίας της αυτοκρατορίας καταλαμβάνοντας την εξουσία χωρίς όμως αποτέλεσμα μια και ήταν ήδη πολύ αργά. Η Κωνσταντινούπολη είχε πέσει στα χέρια των Σταυροφόρων και η επακόλουθη τριήμερη λεηλασία ήταν μακράν ότι πιο φρικώδες είχε ζήσει η ανθρωπότητα. Ο ίδιος ο Αλέξιος Ε'  απέδρασε όμως τελικά τυφλώθηκε, κι αφού περιπλανήθηκε σαν κοινός αλήτης, τελικά συνελήφθη κι εκτελέστηκε από τους σταυροφόρους.

Φελίξ Μπωζούρ, Γάλλος πρόξενος στη Θεσσαλονίκη
Πέλλα, 20 Ιουνίου 1797

«....Τα Αμπελάκια με τη δραστηριότητά τους μοιάζουν μάλλον με κωμόπολη της Ολλανδίας, παρά με χωριό της Τουρκίας.... Οι καρδιές των Αμπελακιωτών είναι αγνές και τα πρόσωπά τους ευχαριστημένα. Η σκλαβιά που μαραίνει στα πόδια τους τις πεδιάδες, τις οποίες βρέχει ο Πηνειός, δεν έχει ανέβει καθόλου στους λόφους τους. Κανένας Τούρκος δεν μπορεί να κατοικήσει ή να μείνει ανάμεσά τους και διοικούνται από δύο πρωτόγερους και από τους δικούς τους άρχοντες. Δύο φορές οι αιμοβόροι Μουσουλμάνοι της Λάρισας, που ζήλεψαν τα πλούτη και την ευτυχία τους, αποπειράθηκαν να σκαρφαλώσουν στα βουνά και να λεηλατήσουν τα σπίτια τους και δύο φορές αποκρούστηκαν με τα χέρια, που άφησαν ξαφνικά τους αργαλειούς και οπλίστηκαν με μουσκέτα.....




......Είναι ευχάριστο να βλέπει κανείς τις γυναίκες στα Αμπελάκια, να κρατάν ένα αδράχτι και να φλυαρούν όλες μαζί μπροστά στις πόρτες των σπιτιών τους. Αλλά, δεν μπορεί παρά μόνο μια στιγμή να χαρεί αυτή την ευχαρίστηση, γιατί, μόλις φανεί κάποιος ξένος, ξαφνικά, φεύγουν όλες, αφήνοντας τον να δει, όπως η Γαλάτεια, στη βιαστική φυγή τους, την επιθυμία να κάνουν επίδειξη. Το μάτι, τότε, μπορεί ν΄αρπάξει στα πεταχτά μερικές από τις μορφές τους και να αναγνωρίσει ακόμα με έκπληξη τα αρχαία αυτά ελληνικά κορμιά, ευκίνητα κι ορμητικά, που χρησίμευσαν σαν μοντέλο στα ωραιότερα αγάλματα του κόσμου......